อกุศลสังคหะ ว่าด้วยธรรมที่เป็นบาปล้วน ๆ หมวด ๒. มิสสกสังคหะ สงเคราะห์สภาวะธรรมต่างๆ โดยความเป็นกุศล อกุศล และอพยากตะ หมวด ๓. โพธิปักขิยสังคหะ เป็นหมวดธรรมที่จะทําให้เข้าถึงมรรคผล หมวด ๔. สัพพสังคหะ เป็นการสงเคราะห์จิต เจตสิก รูป นิพพาน ลงในหมวดธรรม หมวด ๑ อกุศลสังคหะ ธรรมที่เป็นอกุศลนั้น พระพุทธองค์ได้ทรงแสดงให้เห็นความเป็นไปของอกุศลเหล่านั้นไว้เป็นหมวดหมู่ จึงจําแนกไว้เป็น ๙ กอง คือ กองที่ ๑. อาสวะ ธรรมที่เป็นเครื่องหมักดองสัตว์ กองที่ ๒. โอฆะ ธรรมที่เปรียบเหมือนห้วงน้ำ กองที่ ๓. โยคะ ธรรมที่เป็นเครื่องประกอบสัตว์ให้ติดแน่น กองที่ ๔. คันถะ ธรรมที่เป็นเครื่องคล้องสัตว์ กองที่ ๕. อุปาทาน ธรรมที่ทําให้ยึดมั่นในอารมณ์ กองที่ ๖. นีวรณ์ ธรรมที่เป็นเครื่องขวางกั้นความดี กองที่ ๗. อนุสัย ธรรมที่นอนเนื่องอยู่ในขันธสันดาน กองที่ ๘. สังโยชน์ ธรรมที่เป็นเครื่องผูกสัตว์ กองที่ ๙. กิเลส ธรรมที่ทําให้เศร้าหมองและเร่าร้อน 🔅 อกุศลกองที่ ๑ อาสวะ แปลว่า เครื่องหมักดอง หมายความว่า ธรรมที่เป็นอกุศลที่อยู่ในขันธสันดานของสัตว์ทั้งหลาย หรือ หมักดองสัตว์ทั้งหลายผู้ทําบาปอกุศลให้ท่องเที่ยวอยู่ในสังสารวัฏฏ์อันยาวนาน ธรรมที่เป็นอาสวะมี ๔ คือ ๑.
๕. ได้ชื่อว่าโอฆะ เพราะเป็นดุจกระแสน้ำอันท่วมใจสัตว์ ได้ชื่อว่าโยคะ เพราะประกอบสัตว์ไว้ในภพ ได้ชื่อว่าอาสวะ เพราะเป็นสภาพหมักหมม อยู่ในสันดาน ฯ ๖. จริต ๖ ได้แก่อะไรบ้าง? คนมีจริตมักนึกพล่านจะพึงแก้ด้วยกัมมัฏฐาน อะไร? ๖. ได้แก่ ๑. ราคจริต ๒. โทสจริต ๓. โมหจริต ๔. วิตักกจริต ๕. สัทธาจริต ๖. พุทธิจริต ฯ พึงแก้ด้วยวิธีเพ่งกสิณ หรือเจริญอานาปานัสสติกัมมัฏฐาน ฯ ๗. พระพุทธคุณ ๙ บท คืออะไรบ้าง? บทไหนจัดเป็นอัตตหิตสมบัติและ ปรหิตปฏิบัติ? ๗. คือ อรหํ, สมฺมาสมฺพุทฺโธ, วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน, สุคโต, โลกวิทู, อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถิ, สตฺถา เทวมนุสฺสานํ, พุทฺโธ, ภควา ฯ ๕ บทเบื้องต้นเป็นอัตตหิตสมบัติ ๔ บทเบื้องปลายเป็นปรหิตปฏิบัติ ฯ ๘. พระโสดาบัน แปลว่าอะไร? หมายถึงพระอริยบุคคลผู้ละสังโยชน์อะไร ได้ขาดบ้าง? ๘. แปลว่าผู้แรกเข้าถึงกระแสพระนิพพาน ฯ ละสักกายทิฏฐิ วิจิกิจฉา และสีลัพพตปรามาสได้ขาด ฯ ๙. ธุดงค์ท่านบัญญัติไว้เพื่อประโยชน์อะไร? ธุดงค์ที่ภิกษุถือได้มีก ำหนด เฉพาะกาล คือข้อใด? เพราะเหตุใด ฯ ๙. เพื่อเป็นอุบายขัดเกลากิเลส และเป็นไปเพื่อความมักน้อยสันโดษ ฯ ข้อ รุกขมูลิกังคะ และ อัพโภกาสิกังคะ ฯ ธุดงค์ ๒ ข้อนี้ภิกษุถือได้เฉพาะกาลนอกพรรษา เพราะในพรรษาภิกษุต้อง ถือเสนาสนะเป็นที่อยู่อาศัยประจำ ตามพระวินัยนิยม ฯ ๑๐.
พูดคำแปลภาษา อิ สาน, 2024